Het Genoeg van Jan Terlouw
Mensen ervan doordringen dat we anders met de natuur moeten én kunnen omgaan – dat was de missie van Jan Terlouw. Deze droeg hij tot het laatste uit, waarbij hij zijn pijlen vooral richtte op politici. ‘Die moeten het initiatief nemen, daar zijn ze voor.’ Dit interview met Jan Terlouw uit Genoeg magazine lees je nu online terug.
Jan Terlouw is (ten tijde van dit interview, red.) 89 jaar en nog altijd een veelgevraagd spreker. Dagelijks krijgt hij dertig mailtjes. Hij zou niet anders willen. ‘Ik wil niet niks doen, dat is oninteressant. Ik wil het leven leven zolang het geleefd kan worden.’ Bovendien heeft hij nog een missie: mensen ervan doordringen dat we anders moeten én kunnen omgaan met de natuur, willen we de aarde nog redden.
Over Jan Terlouw
Terlouw (1931) begon zijn carrière in de wetenschap: hij promoveerde in 1964 op onderzoek naar kernfusie. In 1967 werd hij lid van (toen nog met komma) D’66 en een politieke carrière volgde. Hij was achtereenvolgens gemeenteraadslid in Utrecht, Tweede Kamerlid, fractievoorzitter, minister van Economische Zaken en vicepremier, commissaris van de koningin in Gelderland en lid van de Eerste Kamer. Sinds de jaren 70 is Terlouw ook een succesvol schrijver. Eerst alleen van kinderboeken (o.a. Koning van Katoren, Oorlogswinter en Briefgeheim), later ook van detectives (met zijn dochter Sanne) en van non-fictie. Op 16 mei 2025 is Jan Terlouw op 93-jarige leeftijd overleden.
Denkt u niet: Ik heb genoeg gedaan, laat iemand anders het stokje maar overnemen?
‘Nee. Ik heb een heel rijk leven gehad met een loopbaan in de wetenschap, in de politiek en in de literatuur. Ik heb elf jaar in het buitenland gewoond en ongelofelijk veel interessante mensen leren kennen. Ik heb vier fantastische kinderen, twaalf kleinkinderen en tien achterkleinkinderen. Ik ben daar heel dankbaar voor. Juist daarom vind ik het mijn plicht om me nog in zetten. Ik heb de kennis, de middelen en de kracht nog, dus ik zie geen enkele reden om het niet te doen.’
Twee dingen zijn volgens Terlouw het hardst nodig om het verlies aan biodiversiteit en de opwarming van de aarde tot staan te brengen. Eén: ophouden fossiele brandstoffen te gebruiken (‘We moeten de zon van nu gebruiken, niet de zon van vroeger’). Twee: de veeteelt drastisch inkrimpen. (‘Er wordt veel te veel vlees gegeten’). Hij richt zijn pijlen daarbij vooral op de politiek. ‘Daar moeten de maatregelen en het initiatief vandaan komen. En burgers spelen daar een grote rol bij.’
Hoe kunnen mensen hieraan bijdragen?
‘Het meest rigoureuze dat je kunt doen, is actief lid worden van een politieke partij en zo proberen invloed uit te oefenen. Ligt dat je niet, ga dan in elk geval stemmen. En zoek op de kandidatenlijst van jouw partij naar de meest ‘groene politicus’ en geef die je voorkeursstem. Als iedereen dat doet, gaat dat echt opvallen.’
Gelooft u ook in stemmen met de portemonnee?
‘Zeker. Dat zie je bijvoorbeeld met vleesvervangers: dat assortiment is de laatste jaren enorm uitgebreid. Natuurlijk kun je zelf veel doen: minder autorijden, de verwarming een tandje lager zetten en zo meer. Dat helpt echter maar een klein beetje – en een beetje meer als anderen je voorbeeld volgen. Maar het is echt aan de politiek om het voortouw te nemen, bijvoorbeeld om schonere productie af te dwingen of elektrisch rijden te stimuleren.’
Eet u zelf vlees?
‘Nee, een visje nog wel eens, maar vlees al zo’n dertig jaar niet meer.’
Zijn er meer dingen die u doet of laat voor de natuur?
‘Ik heb aandelen in windmolens en ik heb zonnepanelen op het terrein laten zetten. Ook heb ik een hybride auto. Liever zou ik een elektrische hebben, maar dat is lastig als je zoals ik ver in ‘t oosten woont en vaak in ‘t westen moet zijn.’
Waarvan heeft u te veel?
Na lang nadenken: ‘Ik heb 120 meter aan boeken: het hele huis staat er vol mee. Ik vind het ontzettend moeilijk om boeken weg te doen. Zo heb ik nog rijen boeken over natuurkunde in mijn werkkamer staan, terwijl ik zeker weet dat ik ze nooit meer ga lezen. Toch kan ik ze niet wegdoen: ze vertegenwoordigen twintig jaar van mijn leven.’
En waarvan heeft u te weinig?
‘Toekomst. Daarvan zou ik wel meer willen hebben. Ik ben niet bang om dood te gaan, maar ik vind het leven nog steeds heel boeiend. Tegelijkertijd vind ik ook: ik heb helemaal niks te klagen. Het is een groot geluk dat ik op deze manier deze leeftijd heb bereikt.’
Waarvan heeft of krijgt u nooit genoeg?
‘Liefde. Het hart is nooit vol. Dat is het prachtige en bijzondere van liefde: er kan altijd nog iemand bij.’
En waarvan heeft u schoon genoeg?
‘Van politici die de wetenschap niet geloven, of menen het beter te weten. Politici moeten geen wetenschappelijk debat willen voeren. Dat kunnen ze niet en daar zijn ze ook niet voor gekozen. Ze moeten de kennis van de wetenschap vertalen naar maatschappelijke maatregelen.’
Denkt u dat we de klimaatverandering nog op tijd kunnen
keren?
‘Ik ben ervan overtuigd dat de omslag naar een ander omgang met de natuur en de aarde er zal komen, maar de vraag is: via hoeveel rampen? Mijn missie is: doe het zonder rampen. Daarvoor is het nog niet te laat, maar dan moeten we wel echt opschieten!’
Tip van Jan Terlouw
‘Probeer aandacht te blijven houden voor de eenvoud. Voor zoiets prachtigs als hoe een madeliefje haar blaadjes dichtvouwt als het donker wordt – dat beschrijf ik in mijn boekenweekessay Natuurlijk.’
