Zangeres Lakshmi (32) is altijd ‘heel activistisch’ geweest. Als kind waren het vooral de dieren, nu het kapitalistische systeem en het klimaat waar ze de straat voor opgaat. ‘Activisme geeft me hoop.’ Dit interview uit het Genoeg Zomernummer 2024 lees je nu terug op de site.
‘Why we buy so much junk?’ Zo luidde de titel van de TED-talk die Lakshmi anderhalf jaar geleden hield in de Haarlemse Schouwburg. In die lezing (‘het engste dat ik ooit heb gedaan’) betoogt de zangeres hoe we een leegte, en een gevoel van ‘niet goed genoeg zijn’, proberen op te vullen met onder andere het kopen van ‘spullen die we niet nodig hebben, die ons niet helpen en die vaak ook nog schadelijk zijn voor onszelf en de planeet’.
Waarom dit onderwerp?
‘Ik wilde het hebben over wat me het meest irriteert aan mezelf. En dat koppelen aan een groter, maatschappelijk verhaal. Niet dat ik de hele tijd dingen kocht of koop. Helemaal niet. Maar ik ken wel die bijna dwangmatige behoefte aan opvulling en afleiding. Met name als ik me even wankel voelde, had ik de neiging om mezelf bijvoorbeeld een nieuwe look te geven: een andere haarkleur, nieuwe kleren, een nieuwe tatoeage. En als je dat patroon bij jezelf eenmaal ziet, en met zo’n blik naar de wereld kijkt, zie je hoe we dat allemaal doen. Hoe we constant onze telefoons pakken, iets eten of willen kopen. Ons hele kapitalistische systeem is gebaseerd op consumeren, kopen, kopen, kopen. En dat is schaamteloos geaccepteerd als de normaalste zaak van de wereld, terwijl het dus tot veel ellende lijdt, van uitbuiting tot klimaatverandering.’
En jij zegt: we consumeren om de leegte in onszelf te vullen?
‘Ja. Daarom vind ik het ook te makkelijk om met een wijzend vingertje consumenten aan te spreken, want het is aangeleerd gedrag. We zijn zo geconditioneerd om ons niet goed genoeg te voelen. We worden er de hele dag op aangesproken dat het beter kan en beter moet, en dat nieuwe spullen je daarbij gaan helpen. Zo zag ik laatst een anti-rimpelcrème voor 25-plussers! We worden hongerig gemaakt en dan zijn we vatbaar voor verleidingen, die er de hele dag overal zijn. En met de mobiele telefoon en sociale media is dat nog tig keer erger geworden: alles is binnen handbereik, je hoeft er niet eens de deur meer voor uit.’
Over Zangeres Lakshmi
Zangeres Lakshmi, voluit Lakshmi Swami Persaud, debuteerde in 2017 met het album LAKSHMI, een jaar later volgde Siren. Ze schrijft haar eigen teksten en muziek en bedenkt vaak ook het podiumbeeld, de aankleding en clips bij haar songs en shows.
Wanneer kwam bij jou het bewustzijn dat je dit deed, je gevoel van leegte vullen met consumeren?
‘Dat is langzaam gegroeid. Steeds vaker herkende ik het patroon bij mezelf. Ik zag dat ik steeds iets aan mijn uiterlijk veranderde om me van binnen beter te voelen. Maar dat werkt slechts heel even en daarna voel je je nog slechter. En als je dat eenmaal ziet, kun je het niet meer niet zien. Dat is heel vervelend, of meer nog: confronterend. Want dan moet je er ook wat mee.’
Wat deed jij ermee?
‘Er bewust bij stilstaan. Elke keer dat ik me er bewust van was, bijvoorbeeld als ik weer naar m’n telefoon greep, pauzeerde ik even en stond ik stil bij hoe ik me voelde en waarom ik dat deed. Pas dan kun je het anders doen, andere keuzes maken. Soms duurt dat wel honderd keer – bij mij ook. Maar op een gegeven moment was het klaar: toen kwam er geen nieuwe look meer. Voor mijn tours koop ik nog wel nieuwe outfits, maar mijn regel is nu dat ik die daarna verkoop of weggeef. Ook heb ik bij mijn verhuizing vorig jaar heel veel schoenen en kleding weggedaan.’
‘Schoenen. Van schoenen word ik heel blij. Ik heb nu nog paar of vijftien. Dat vind ik veel. Ook heb ik heel veel boeken. Ik lees heel graag en daarin ben ik ook wel hebberig. Naar de bieb vind ik niks; ik wil ze hebben en doe ze ook niet weg. Bij de verhuizing bleek ik ook dozen vol notitieboekjes te hebben; allemaal volgeschreven. Dat is nog wel een overblijfsel van mijn koopgedrag: bij goede voornemens, of een nieuwe fase, hoort een mooi, nieuw notitieboekje.’
En waarvan heb je te weinig?
‘Materieel kom ik niks tekort. Immaterieel? Geduld. Ik kan me heel erg opvreten over wereldproblemen, zoals klimaatverandering, en nu Gaza. En ik merk dat ik steeds minder geduld heb met mensen, en zeker met politici, die die problemen niet zien of zelfs ontkennen en een oplossing in de weg staan.’
‘Die bijna dwangmatige behoefte aan opvulling en afleiding, die ken ik ook’
Je bent actief lid van Extinction Rebellion.
‘Ja. Zij strijden tegen precies dat kapitalistische systeem, waarin geld en macht altijd winnen ten koste van de planeet. Ik heb altijd een sterke mening gehad en ben ook altijd heel activistisch geweest. Het begon als ranger van het Wereld Natuur Fonds – dat nam ik echt megaserieus. Via onder andere demonstraties tegen proefdieren verbreedde dat zich naar het klimaat.’
Ik las dat je je ook constant schuldig voelt. Waarover?
‘Dat ik bijvoorbeeld soms nog vlieg. Reizen is een guilty pleasure: je kan me niet blijer maken. Daar laad ik echt van op, maar ik voel me er ook schuldig over. En ik heb ook echt een auto nodig voor mijn werk, maar daar voel ik me ook schuldig over.’
‘Dat je je footprint probeert te verkleinen, betekent niet dat je helemaal vroom moet zijn’
En dan krijg je ook nog het verwijt hypocriet te zijn.
‘Ik heb zo’n hekel aan dat vingerwijzen, dan zou niemand meer mogen demonstreren. Dat je je eigen footprint probeert te verkleinen, betekent niet dat je helemaal vroom moet zijn, dat kan ook niet. Je doet je best, dat is beter dan niks doen. En activisme geeft me ook iets van hoop.’
Ook als individu kun je invloed hebben, zeg je in je TED-talk.
‘Ja. Ik geloof erg in het beeld van een ketting: als je een paar schakeltjes verandert – en dat kan iedereen in zijn of haar eigen leven doen – dat je dan ook de schakels voor en achter je verandert. Neem fastfood en fastfashion. Dat zijn de grootste vervuilers in de wereld. Het zijn ook precies de dingen waar we het eerst naar grijpen als we een beetje wankel zijn. Dus als jij, al is het maar een paar keer per jaar, je patroon doorbreekt, dan heeft dat mondiaal impact. Daarom spreek ik me daar over uit. Ik word zelf geïnspireerd door andere mensen en boeken, hopelijk kan ik ook die inspiratie voor mensen zijn. Al plant ik maar een klein zaadje.’
Tip van Lakshmi
‘Als ik me moe, wankel of onrustig voel, gooi ik alle schermpjes in een rugtas: laptop, telefoon, afstandsbediening, alles. De tas gaat dicht met een hangslotje. Soms twintig minuten, soms wel zes uur. Na zo’n detox voel ik me altijd beter.’
Onder de naam Aagje Journalistieke Produkties werkt Eva Prins al meer dan 25 jaar als zelfstandig journalist. Voor Genoeg is zij redacteur en eindredacteur. Zij schrijft onder andere elk nummer Het genoeg van. Naast haar werk voor Genoeg schrijft zij onder andere voor Zorg + Welzijn, FNV Magazine en Augeo Magazine. Ook geeft zij schrijfworkshops op maat.
