Eropuit gaan hoeft niet duur te zijn. Ook in Zaandam, Koog aan de Zaan en Zaandijk is van alles te zien en doen zonder een euro uit te geven. Ga op pad voor (bijna) nop met deze leuke tips!
Zo kom je er
Kom je met de trein, dan is station Zaandam een goede uitvalsbasis. Wil je ook naar de Zaanse Schans (5 km verder), maar niet veel lopen? OV-fietsen vind je in de groene halfronde golfplaten hallen ten oosten van het station. Kom je met de fiets, dan zijn de Hempont (20 minuten fietsen van station Amsterdam Sloterdijk) of de pont over het IJ achter station Amsterdam Centraal (volg vanaf daar de borden naar Zaanstad) leuke startpunten. Een gratis bewaakte fietsenstalling vind je in het fietsenpakhuis aan de Vinkenstraat 46 in Zaandam. Bij Zaanstore (Stadhuisplein 96) vind je gratis gedrukte plattegronden van Zaandam centrum en de bebouwing tot aan Wormerveer − scheelt uren naar schermpjes staren!
Industrieel erfgoed & musea
Het Hembrugterrein (2 km vanaf station Zaandam, naast de Hempont) is de voormalige locatie van de nationale munitie- en wapenfabriek Artillerie Inrichtingen. De uitgestrekte verzameling industrieel erfgoed vol nieuwe bestemmingen heeft de omvang van een klein dorp. Het Hembrug Museum in de Kanonnenloods (altijd open) is een historische openluchtpresentatie. Daar tegenover (Grote Hulzen 11) vind je de fraaie galerie ArtZaanstad (Artzaanstad. nl) De mooiste kanten van het mensdom worden verbeeld in het sfeervolle fotomuseum Museum of Humanity (Ketelhuis 10) dat van vrijdag t/m zondag open is. Toegang: pay as you like. Let op: officieel sluit het Hembrugterrein om 20.30 uur.
BIND op het Hembrugterrein is een knus cultureel centrum, café en podium in een oud transformatorhuisje. Na aanmelding kun je hier op vrijdagavond voor € 7,- eten en op zondag van 8.30 tot 12.30 uur brood bakken met bakkerij De Eenvoud. Ook leuk om met kinderen te doen – je mag je eigen deeg meenemen.
Architectuur (helemaal gratis)
Zaandam heeft een uniek stadscentrum. Je verlaat het station ver boven straatniveau, en daalt vanaf daar af naar de centrale winkelstraat: de vrij recent weer uitgegraven Gedempte Gracht. Overal in de Zaanstreek vind je nog authentieke traditionele houtbouwarchitectuur. Maar hier zie je vooral veel moderne interpretaties – zoals het lekker gekke Inntel-hotel. Sommige modern ogende gebouwen zijn echter transformaties: de hotels ten westen van het station en het filiaal van C&A zijn jarenzestigblokkendozen met een nieuw Zaans jasje.
Denk je bij ‘Zaans’ direct aan molens? Dat is niet zo gek. En er zijn er twee die je soms gratis kunt bezoeken: Het Prinsenhof (Relkepad, Westzaan) en De Koker (Oosteinde 14, Wormer). Ook de St. Bonifatiuskerk (Oostzijde 14, Zaandam) en de Maria Magdalena ‘Kalverkerk’ (Kalf 162, Zaandam) kun je zomaar binnenlopen; je wordt er vriendelijk ontvangen door vrijwilligers.
Beeldende kunst
Voor wie ervan houdt, biedt de Zaanstreek ook veel beeldende kunst. De Zaanstore (vvv) bij station Zaandam wijst je de weg met de gratis folder ‘Exposities aan de Zaan’. De knusse Galerie Zaans Groen aan de Zeemansstraat 54 in Zaandam, heeft ieder weekend werk van een andere Zaanse kunstenaar. Kunst die níet in de folder staat, is te zien bij UNKnowN Art Gallery (Oostkade 10-12, Zaandam) en in Grand café (en filmhuis) De Fabriek daar vlakbij (Jan Sijbrandsteeg 12).
Overigens is Zaanstad ook één grote openbare beeldentuin, als je goed zoekt. Deze website helpt je daarbij. In Plantsoen van Het Verzet in het centrum van Zaandam is het fraaie verzetsmonument van Theo van Reijn in ieder geval makkelijk te vinden. Plezierig interactief, maar buiten het centrum is het fraaie labyrint in het Darwinpark (altijd open) – leuk in combinatie met een bezoekje aan de nabije stadsboerderij.
Klassieke concerten
In de zeventiende-eeuwse Zaandamse Bullekerk (Westzijde 75) kun je iedere laatste woensdagochtend van de maand naar een klassiek koffieconcert van Wouter Harber & Friends (reserveren verplicht, collecte achteraf). En iedere eerste zaterdag van de maand is er om 15.15 uur een klassiek concert in de zeventiendeeeuwse Kogerkerk (Kerkstraat 14, Koog aan de Zaan, collecte achteraf).
Shoppen voor (bijna) nop
Heb je nog iets nodig of wil je lekker snuffelen tussen ‘ouwe meuk’? Op woensdag- en zaterdagmiddag (13-16 uur) is de weggeefwinkel in Zaandam (Bloemgracht 2) open. Die in Koog aan de Zaan (Stationsstraat 54/56)) op woensdag en zondag van 11 tot 14 uur. Ook reguliere tweedehandswinkels zijn er volop: grote filialen van Noppes, Het Goed en Dorcas. ‘Authentieker’ zijn Kringloopwinkel S.O.S. Ouderen Zaanstreek (Zuiddijk 109, Zaandam) en Alledaags & Bijzonder (Zuideinde 104-144, Koog aan de Zaan). Misschien wel de leukste is de klassieke boedelhandel zonder vaste prijzen bij de Boeldaghallen (Breedweer 41, Koog aan de Zaan).
Houd jij van wandelen én natuur? Vanaf Zaandam centrum kun je een mooie groene wandeling of fietstocht maken naar de Zaanse Schans (6 km). Kijk ook eens op de website van Zaans Natuur & Milieu Centrum. En volg deze instructies voor een groene wandeling:
Loop vanuit het centrum de Peperstraat uit, ga na de stoplichtkruising naar links (H. Gerhardstraat) en neem de tweede straat rechts (Joachim Kleinsorgstraat), die je volgt tot over het water. Ga direct daarna linksaf langs het water (Martin Luther Kingweg). Waar deze weg rechts afbuigt, ga je links het park in, waar je het fietspad volgt tot aan de tweede brug aan je linkerhand; ga daar over het water en meteen daarna weer rechts door de speeltuin (Machiel van Marlepad). Links ligt dan de prachtige Heemtuin.
Als je de weg langs het water alsmaar blijft volgen, ga je eerst onder de A7 door, dan onder de spoorlijn, dan volgt woonwijk Kogerveld (Zwanenbloemkade, later Kalverpad). Uiteindelijk ga je ook onder de A8 door en beland je in het mooie recreatiegebied De Jagersplas – hier kun je ook zwemmen. Fiets je verder, ga dan bij het restaurant links (Kuilpad) tot aan de grote weg. Aan de overkant vervolg je deze weg (De Kuil) tot aan de Zaan. Daar ga je rechts (Kalf ). Blijf deze weg alsmaar volgen tot een kleine ophaalbrug. Ga hier links, het sfeervolle buurtschap Haaldersbroek in. Neem daar het enige pad links (Diederik Sonoyweg) en loop langs industriegebouwen tot aan de T-splitsing. Ga daar rechts (Pinksterdrie) en steek de rotonde recht over naar de ingang van de Zaanse Schans. Wil je genieten van intiemere natuur? Bezoek dan het prachtige, stille Vijfhoekpark met Schotse hooglanders ten zuiden van Zaandam centrum (ingang Wibautstraat).
Zaanse Schans en Wormerveer
Erfgoeddorp de Zaanse Schans is een inmiddels internationaal beroemde oer-Hollands ogende locatie vol fraaie historische panden, molens en museumschatten – op stille dagen waan je je hier in 1850. Vooralsnog is het terrein vrij toegankelijk, de gebouwen niet (een dagticket kost €29,50). Gratis zijn wel het leuke klompenmuseum, kaasboerderij Catharina Hoeve en het piepkleine bakkerijmuseum In de Gecroonde Duyvekater. Eveneens bezienswaardig hier zijn de grote drommen mensen die van over de hele wereld alles komen bekijken via hun telefoon, en soms niet weten waar ze nu precies zijn. Heb je de drukte wel gezien, fiets of wandel dan verder naar het indrukwekkende uitzicht op de klassieke pakhuizenwand vanaf de lommerrijke platanenboulevard in Wormerveer – een ideale locatie ook om jouw meegebrachte lunch op te eten.
Ter hoogte van de Zaanse Schans ligt aan de overkant van de rivier het dorp Zaandijk waar het in vergelijking oorverdovend stil is op straat. Dwaal hier langs de prachtigste villa’s en houtbouwpanden van de notabelen aan de Lagedijk, of even verderop langs de modernere knusse houtbouw aan de Domineestuin. Galerie Het Weefhuis aan de Lagedijk 39 heeft in de weekenden exposities. Een frisse blik op de wereld krijg je na het beklimmen van de toren van de voormalige, tot appartementen verbouwde Zaandijker kerk aan de Kerkstraat.
De serie 'Op pad voor (bijna) nop' komt uit Genoeg magazine en plaatsen we ook online met alle linkjes. Deze aflevering verscheen in Genoeg herfst 2024.
Martin van der Gaag schrijft sinds 2011 voor Genoeg over opruimen, straatvondsten, duurzame mode (samen met Elvira van der Gaag), de houdbaarheid van levensmiddelen en allerlei andere onderwerpen. Centraal staat altijd: beter leren gebruiken wat je al hebt, want minder is meer! Over leven met het Genoeg-gevoel schreef hij samen met Thomas Volman het boek De luxe van genoeg.
