Aardappelen zijn levende plantendelen die zich na aankoop verder ontwikkelen. Dat kan ongezond worden. Gelukkig kun je goed zien of het verstandig is om ze te eten.
Aardappelen zijn gezond basisvoedsel bij uitstek. Ze leveren energie (koolhydraten), voedingsvezels, vitamine C, eiwit en kalium. Ze zijn in vele gedaanten te koop: in de schil, geschild, voorgekookt, gesneden (waaronder friet) en als poeder. Voor de houdbaarheid is vooral die vorm belangrijk – meer nog dan het aardappelras.
Aardappel(puree)poeder heeft een Tenminste Houdbaar Tot-datum (THT), maar is mits kurkdroog vrijwel onbeperkt houdbaar. Op aardappelprodukten uit de koeling staat een Te Gebruiken Tot-datum (TGT): mits gekoeld kun je ze tot dan veilig eten, daarna niet meer. Tenzij je ze meteen invriest.
Op verpakkingen ongeschilde aardappelen hoeft geen houdbaarheidsdatum te staan. Is die er wel, dan is die vooral goed voor leverancier en winkelier. Mits koel (7-10°C), donker en geventileerd bewaard, blijven aardappelen tot zes weken goed. Soms nog langer. In de koelkast is het te koud: aardappelen drogen dan uit en worden zoetig. Je ziet dat aan (ongevaarlijke) donkere plekken ná het koken. Bewaar je aardappelen te warm (>8°C), dan lopen ze uit. De uitlopers (wortels) en ‘pitten’ zijn niet gezond, ze bevatten solanine, een voor sommige mensen licht giftige stof die in grote hoeveelheden buikklachten, depressies en slapeloosheid kan veroorzaken. Eruit snijden dus. Bij te vochtig bewaren, gaan aardappelen schimmelen en rotten, wat ongezonde, bruin-papperige delen oplevert die erg vies smaken. Bewaren in een mand of luchtdoorlatende zak boven de grond, in een luchtige kelder of in de schuur is ideaal.
Aardappelen en licht
Door licht worden aardappeldelen groen en bitter. Die groene stukken bevatten ook solanine. Per ongeluk een paar groene stukjes eten is niet erg, maar snijd deze in de regel goed weg. Van een ruwe behandeling krijgen aardappelen blauwe plekken die de houdbaarheid verkorten; snijd ook die weg. Vanwege bestrijdings- en antikiemmiddelen kun je aardappelen het best geschild gebruiken. In Nederland geteelde biologische aardappelen zijn echter schoon, de ‘nieuwe’ zeker. Die worden namelijk meteen verkocht, en kunnen dus niet uitlopen tijdens een opslagperiode, waardoor behandelen met antikiemmiddel ook niet nodig is.
Geschilde aardappelen kun je tot twee dagen in de koelkast bewaren in een afgesloten bakje (gekookte) of in water (ongekookte); hele ongeschilde gekookte aardappelen drie dagen. Zo snel mogelijk alsnog koken, bakken of frituren is echter het beste. Bederf merk je altijd aan een vreemde geur. Slaan de aardappels wit uit of worden ze plakkerig? Weggooien! Aardappelen worden helaas ook onnodig weggegooid. Kook dus niet te veel, zo'n 200-250 gram (1 à 1½ aardappel van 10 cm lengte, of 4 à 5 stuks van 5 cm) per persoon.
Toch iets over? Aardappelkookwater is bruikbaar als zilverpoetsmiddel; het bevat veel voedingsstoffen en kan daardoor ook basisbouillon worden. Bloemenvazen worden mooi schoon door een nacht weken met aardappelschillen. Gifvrije aardappelschillen (uit eigen moestuin) kun je frituren tot lekkere chips. Oude rauwe aardappels worden prachtige aardappelstempels. En aard-appelen met uitlopers kun je poten – tot een nieuwe aardappelplant.
Een vraag of tip voor Over de datum?
Stuur hem naar overdedatum@genoeg.nl
Op verzoek geef ik een workshop over houdbaarheid en bederf bij jou in de buurt.
Dit artikel verscheen eerder in Genoeg nummer 97
Tip: meer lezen van Martin van der Gaag: de luxe van genoeg.
Afbeelding: Unsplash Eric Prouzet